Pieczarka żółtawa (Agaricus xanthoderma), znana także jako pieczarka cuchnąca lub karbolowa, to grzyb często mylony z pieczarką łąkową lub dwuzarodnikową, mimo że jest trujący i może wywołać silne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Z uwagi na swoją popularność w miejskich parkach i trawnikach, wymaga szczególnej ostrożności przy zbiorach. Jedną z jej cech charakterystycznych jest zapach przypominający karbol lub aptekę oraz żółknięcie podstawy trzonu.
Zobacz nasz katalog grzybów trujących.
Wygląd i cechy charakterystyczne
Kapelusz pieczarki żółtawej ma początkowo kształt półkulisty, z wiekiem staje się wypukły lub płaski. Barwa kapelusza może być biała, kremowa lub szarobrązowa, powierzchnia gładka, sucha. Średnica kapelusza zwykle od 5 do 15 cm.
Blaszki są różowoszare u młodych owocników, potem ciemnieją, ale nie osiągają typowego brązu jak u jadalnych pieczarek. Trzon biały lub białawy, z cienkim, delikatnym pierścieniem, u podstawy bulwiasto rozszerzony.
Najważniejsza cecha diagnostyczna to intensywne żółknięcie miąższu u podstawy trzonu po przecięciu oraz zapach karbolu (fenolu), nasilający się szczególnie podczas gotowania lub smażenia.
Grzybiarze Polska – Dołącz do grupy na Facebook’u.
Siedlisko i występowanie
Pieczarka żółtawa rośnie od maja do października, najczęściej w miejscach bogatych w azot: w parkach, na skwerach, poboczach dróg, w ogrodach, lasach liściastych. Lubi gleby żyzne, często pojawia się w czarcich kręgach, co może uśpić czujność zbieraczy grzybów.
Rośnie pojedynczo lub w dużych grupach, bywa bardzo plenna – co niestety zwiększa ryzyko pomyłki z jadalnymi pieczarkami.
Toksyczność i objawy zatrucia
Pieczarka żółtawa zawiera związki fenolowe, które są toksyczne dla układu pokarmowego człowieka. Spożycie, zwłaszcza większej ilości, prowadzi do:
- nudności,
- wymiotów,
- bólów brzucha,
- biegunki.
Objawy pojawiają się nawet po krótkim czasie od spożycia, co ułatwia identyfikację przy podejrzeniu zatrucia.
Niektóre osoby wykazują większą wrażliwość, a objawy mogą być bardzo ostre – dlatego pieczarka żółtawa uznawana jest za grzyb trujący, mimo że nie jest śmiertelna.
Jak odróżnić pieczarkę żółtawą od jadalnych pieczarek?
| Cecha | Pieczarka jadalna | Pieczarka żółtawa |
|---|---|---|
| Blaszki | Różowe → ciemnobrązowe | Różowoszare, mniej wyraźne |
| Zapach | Grzybowy, przyjemny | Karbolowy, chemiczny |
| Miąższ po uszkodzeniu | Bez zmian | Żółknie u nasady trzonu |
| Miejsce występowania | Łąki, pola | Parki, trawniki, miejsca bogate w azot |
| Trzon | Równy, bez bulwy | Bulwiasto rozszerzony u podstawy |
Tabela – cechy pieczarki żółtawej
| Cecha | Opis |
|---|---|
| Okres występowania | Od maja do października |
| Siedlisko | Parki, trawniki, pobocza, ogrody, lasy liściaste |
| Kapelusz | Białawy, kremowy lub szarobrązowy, wypukły |
| Blaszki | Różowoszare, niezbyt ciemniejące |
| Trzon | Białawy, cienki pierścień, bulwiasto zgrubiały |
| Miąższ | Biały, żółknący u nasady trzonu |
| Zapach | Karbolowy, nieprzyjemny (chemiczny) |
| Jadalność | Trująca! |
| Podobieństwo | Pieczarka łąkowa, pieczarka dwuzarodnikowa |
Najczęściej zadawane pytania o pieczarkę żółtawą
Czy pieczarka żółtawa jest trująca?
Tak – może wywołać silne objawy żołądkowo-jelitowe nawet po małej ilości.
Jak rozpoznać pieczarkę żółtawą?
Po żółknięciu u podstawy trzonu, karbolowym zapachu i różowawych blaszkach.
Z jakimi grzybami jest mylona?
Najczęściej z pieczarką łąkową i pieczarką dwuzarodnikową.
Czy zapach karbolowy jest wyczuwalny przed ugotowaniem?
Tak – jest szczególnie intensywny po uszkodzeniu grzyba i podczas obróbki cieplnej.
Czy pieczarka żółtawa może być śmiertelna?
Nie – ale jej spożycie powoduje silne zatrucie układu pokarmowego.
Czy żółknięcie trzonu to pewna oznaka?
Tak – to cecha diagnostyczna, szczególnie po przecięciu lub zgnieceniu.
Gdzie najczęściej rośnie pieczarka żółtawa?
W parkach miejskich, skwerach, poboczach dróg, miejscach nawożonych.
Czy można ją pomylić z muchomorem jadowitym?
Rzadziej – ma inne blaszki i brak pochwy, ale ostrożność zawsze jest wskazana.
Czy pieczarka żółtawa nadaje się do spożycia po gotowaniu?
Nie – gotowanie nie usuwa toksyn. Grzyb nadal jest trujący.
Czy występuje często?
Tak – w miastach i ogrodach pojawia się częściej niż pieczarki dziko rosnące.
