Lejkowiec dęty (Craterellus cornucopioides), znany również jako stroczek ciemnobrunatny, skórzak, „wronie uszy” czy „cholewka”, to charakterystyczny grzyb jadalny należący do rodziny kolczakowatych (Hydnaceae). Wyróżnia się unikatową formą przypominającą trąbkę lub lejek, a jego czarna barwa sprawia, że bywa nazywany również „trąbką śmierci” – mimo iż jest w pełni bezpieczny i jadalny.
Grzyby | Grzyby jadalne | Grzyby trujące
Morfologia i wygląd
Owocniki lejkowca mają od 3 do 8 cm średnicy i przybierają wyraźnie trąbkowaty kształt, rozszerzający się ku górze. Brzeg kapelusza jest podwinięty, często pofałdowany w starszych okazach. Wnętrze owocnika stopniowo ciemnieje – od brązowoczarnego u młodych egzemplarzy, aż po czarny u starszych. Zewnętrzna powierzchnia bywa szarobrązowa, gładka lub pomarszczona, z czasem oprószona białymi zarodnikami.
Trzon osiąga do 12 cm wysokości i płynnie przechodzi w kapelusz. Wnętrze jest puste, co wzmacnia wrażenie „trąbkowatego” kształtu. Miąższ pozostaje cienki, elastyczny i sprężysty, choć po wysuszeniu łatwo się łamie. Smak owocnika jest delikatny, a zapach przyjemny, jednak nie należy do najbardziej aromatycznych grzybów.
Wysyp zarodników lejkowca jest biały, a same zarodniki są bezbarwne, elipsoidalne i gładkie.
Występowanie i siedlisko
Lejkowiec dęty to grzyb szeroko rozpowszechniony na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Spotykany jest także w Ameryce Środkowej oraz na wyspie Nowa Gwinea. W Polsce owocniki pojawiają się od sierpnia do listopada, najczęściej w lasach liściastych i mieszanych.
Preferuje siedliska pod bukami i dębami, rzadziej pod innymi gatunkami drzew. Rośnie zwykle w większych kępach, szczególnie na terenach podgórskich, co czyni go stosunkowo łatwym do wypatrzenia, choć ciemne zabarwienie doskonale maskuje go wśród ściółki.
Znaczenie kulinarne i zdrowotne
Choć jadalny, lejkowiec dęty nie cieszy się dużą popularnością z powodu mało apetycznego wyglądu i czernienia w trakcie obróbki cieplnej. Najczęściej suszy się go i miele na proszek, używając jako przyprawy wzbogacającej smak sosów i zup.
Warto wspomnieć, że oprócz walorów kulinarnych wykazuje także właściwości prozdrowotne. Badania wykazały jego działanie antyoksydacyjne, przeciwhiperglikemiczne oraz przeciwnowotworowe, co sprawia, że coraz częściej jest obiektem zainteresowania medycyny naturalnej i farmakologii.
Tabela: Lejkowiec dęty – cechy rozpoznawcze
| Cecha | Opis |
|---|---|
| Występowanie | Lasy liściaste i mieszane, szczególnie pod bukami i dębami |
| Okres owocnikowania | Sierpień – listopad |
| Jadalność | Tak, głównie suszony i mielony na przyprawę |
| Wielkość | Kapelusz 3–8 cm, trzon 5–12 cm |
| Kolor | Czarny, czarnoszary, brązowoczarny |
| Miąższ | Czarny, elastyczny, cienki |
| Podobne gatunki | Lejkowiec pełnotrzonowy (*Craterellus undulatus*) |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Czy lejkowiec dęty jest jadalny?
Tak, to grzyb jadalny, choć najczęściej wykorzystywany w formie suszonej i mielonej.
2. Jak smakuje lejkowiec dęty?
Ma delikatny smak, bez wyraźnych nut grzybowych. Najczęściej używany jest jako przyprawa.
3. Dlaczego nazywa się go „trąbką śmierci”?
Nazwa pochodzi od ciemnego, czarnego koloru owocnika, choć grzyb nie jest trujący.
4. Gdzie w Polsce najczęściej można spotkać lejkowca dętego?
Przeważnie rośnie w lasach bukowych i dębowych, szczególnie na terenach podgórskich.
5. Kiedy owocniki lejkowca pojawiają się w lesie?
Od sierpnia aż do listopada, zwykle w kępach.
6. Jak najlepiej przyrządzać lejkowca?
Najczęściej jest suszony, a potem mielony i dodawany jako przyprawa do zup i sosów.
7. Czy lejkowiec dęty ma właściwości lecznicze?
Tak, wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwhiperglikemiczne i przeciwnowotworowe.
8. Czy można pomylić lejkowca dętego z innymi grzybami?
Jego charakterystyczny kształt i barwa sprawiają, że ryzyko pomyłki jest minimalne.
9. Dlaczego jest coraz rzadszy?
Zmiany siedliskowe i gospodarka leśna sprawiają, że naturalne miejsca jego występowania stają się ograniczone.
10. Jakie są regionalne nazwy lejkowca dętego?
Znany jest m.in. jako wronie uszy, cholewka, kominki czy skórzak.
