Kolczakówka piekąca (Hydnellum peckii) – rzadki i widowiskowy grzyb pod ochroną. Jak rozpoznać i gdzie szukać?

Kolczakówka piekąca to jeden z najbardziej niezwykłych grzybów naszych lasów. Młode owocniki wyglądają jak bita śmietana skropiona czerwonym syropem, ale ten urok bywa zwodniczy: gatunek jest niejadalny, może podrażniać skórę i w Polsce pozostaje pod ochroną. Jeśli trafisz na ten skarb – zrób zdjęcie i zostaw go na miejscu.

Jak rozpoznać „ząb diabła”

Młode owocniki mają biało-kremowy kapelusz, z którego powierzchni często „wypacają się” krwistoczerwone krople – to pigmentowany wysięk. Z wiekiem kapelusz ciemnieje (szarobrązowy, aż po niemal czarny), a widowiskowe krople znikają. Zamiast blaszek czy rurek, na spodzie kapelusza znajdują się długie, cienkie kolce – to na nich powstają zarodniki. Miąższ jest twardy, gorzki, piekący w smaku, a po uszkodzeniu może wydzielać nieprzyjemny zapach.

Grzybiarze Polska – Dołącz do grupy na Facebook’u.

Tabela: Kolczakówka piekąca (Hydnellum peckii) – cechy rozpoznawcze

Cecha	Opis
Kapelusz (średnica)	Ok. 5–10 cm; młody biało-kremowy, czasem lekko różowawy; z wiekiem szarobrązowy do niemal czarnego
Powierzchnia kapelusza	Często z czerwonymi kroplami wysięku u młodych owocników
Hymenofor	Kolczasty (długie, cienkie kolce), początkowo białe, potem ciemnieją
Trzon	Krótki, masywny, zwykle w barwach zbliżonych do kapelusza
Miąższ	Twardy, włóknisty; smak gorzki i piekący
Zapach	Niejednoznaczny, bywa nieprzyjemny po uszkodzeniu
Wysięk	Czerwone krople pigmentowanego płynu u młodych okazów
Sezon	Najczęściej późne lato – jesień
Wartość kulinarna	Niejadalny

Siedliska i występowanie w Polsce

„Ząb diabła” preferuje lasy iglaste i siedliska ubogie, kwaśne: bory sosnowe, wrzosowiska, piaszczyste polany. Tworzy mikoryzę głównie z sosną i świerkiem. W Polsce należy do gatunków bardzo rzadkich – był notowany m.in. w Tatrach, Puszczy Białowieskiej, Borch Tucholskich oraz w rejonach górskich: Beskidach, Bieszczadach, Sudetach. Nawet w tych miejscach spotkanie go to prawdziwy rarytas.

Ochrona prawna – nie zrywaj, nie dotykaj

Kolczakówka piekąca jest objęta ochroną. Zbieranie, uszkadzanie czy przenoszenie owocników jest zabronione. Dodatkowo kontakt ze skórą może wywołać podrażnienia – najlepiej zachować dystans. Jeśli trafisz na stanowisko, udokumentuj je zdjęciami i pozostaw w spokoju; cenne są też zgłoszenia do lokalnych służb ochrony przyrody, zwłaszcza z miejsc, gdzie gatunku dotąd nie notowano.

Jadalność i bezpieczeństwo

Gatunek nie jest trujący w klasycznym sensie, ale jest niejadalny: gorzki, piekący w smaku i mogący powodować dolegliwości żołądkowe po spożyciu oraz reakcje skórne po dotknięciu (zwłaszcza u osób wrażliwych). Nie próbuj go kosztować ani „testować”.

Chemia i ciekawostki

Czerwony wysięk bywa przedmiotem badań: wykazuje aktywność przeciwbakteryjną, a w grzybie stwierdzano m.in. atromentynę – związek o właściwościach przeciwkrzepliwych (podobnych do heparyny) oraz funkcji naturalnego barwnika. To ciekawostka naukowa – nie jest to zachęta do jakiegokolwiek zastosowania praktycznego: grzyb nie nadaje się do użytku kulinarnego ani leczniczego.

Co zrobić, gdy znajdziesz ten gatunek

1. Zrób ostre zdjęcia (kapelusz z góry, spód z kolcami, siedlisko).
2. Zanotuj miejsce, typ lasu, drzewa towarzyszące.
3. Nie dotykaj, nie przenoś, nie zrywaj.
4. Rozważ zgłoszenie znaleziska do lokalnych instytucji ochrony przyrody.

Najczęstsze pomyłki

Dzięki kroplom wysięku młode okazy są charakterystyczne. Z wiekiem, gdy kapelusz ciemnieje, łatwiej pomylić go z innymi kolczakówkami/kolczakami. Kluczowe cechy to kolczasty hymenofor (zamiast blaszek/rurek), twardy, gorzki miąższ i preferencja do borów iglastych.

FAQ – najczęstsze pytania

1. Skąd nazwa „ząb diabła”?
Od charakterystycznych czerwonych kropli na młodych, jasnych kapeluszach – wizualne skojarzenie z „krwią” dało mu mroczną nazwę.

2. Czy kolczakówka piekąca jest jadalna?
Nie. Grzyb jest niejadalny – bardzo gorzki, piekący; może wywołać dolegliwości po spożyciu.

3. Czy dotykanie owocników jest bezpieczne?
Lepiej nie dotykać. U osób wrażliwych możliwe są podrażnienia skóry.

4. W jakich lasach go szukać?
W borach iglastych na kwaśnych, ubogich glebach; często przy sośnie i świerku.

5. Gdzie w Polsce występuje najczęściej?
Jest bardzo rzadki. Notowany m.in. w Puszczy Białowieskiej, Borach Tucholskich, Beskidach, Bieszczadach, Sudetach.

6. Kiedy najłatwiej go spotkać?
Zwykle późnym latem i jesienią, gdy pojawiają się owocniki.

7. Po czym najłatwiej go poznać w terenie?
Po czerwonych kroplach na młodych kapeluszach i kolczastym spodzie kapelusza (zamiast blaszek/rurek).

8. Czy czerwony płyn to krew?
Nie. To pigmentowany wysięk produkowany przez grzyb.

9. Czy można go zbierać do zielnika lub hodować w ogrodzie?
Nie. Gatunek jest pod ochroną; nie wolno go zbierać ani przenosić.

10. Czy ma znaczenie dla nauki?
Tak. Rzadkość, specyficzna ekologia i związki chemiczne w wysięku czynią go interesującym obiektem badań.

Sprawdź nasz atlas grzybów jadalnych oraz trujących.