Dziewanna wielokwiatowa – magiczna roślina o wielkiej mocy

Dziewanna wielkokwiatowa – właściwości i zastosowanie

Dziewanna (łac. Verbascum thapsus, ang. Mullein flower, Golden torch) to roślina, która znajduje szerokie zastosowanie przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Działa osłaniająco, łagodzi podrażnienia i wspomaga odkrztuszanie zalegającej wydzieliny, co czyni ją pomocną także w leczeniu grypy. Zewnętrznie wykorzystywana jest w formie okładów przy leczeniu odmrożeń, oparzeń, odleżyn, otarć i ran. W tradycyjnej medycynie ludowej używano jej przy problemach z pęcherzem, nerkami oraz przy stanach zapalnych skóry i przewodu pokarmowego (np. alergie skórne, egzemy).

Natura daje nam wiele – ziołolecznictwo w pigułce.

Kwiaty i nasiona dziewanny służyły jako naturalny środek na kaszel, astmę, zapalenie oskrzeli, rozedmę płuc, stany wyczerpania, anemię, niestrawność, żylaki odbytu, żółtaczkę i choroby wątroby. Maść z rozdrobnionych nasion stosowano przy leczeniu wrzodów i stanów ropnych, natomiast proszek używano na pękające brodawki u kobiet karmiących. Preparaty na bazie świeżych liści służyły w weterynarii jako środek przeciwkaszlowy, a w homeopatii wykorzystywano esencję z ziela.

Dziewanna ma także działanie odkażające, co sprawia, że chętnie wykorzystywana jest w kosmetykach dla skóry trądzikowej. Można ją również znaleźć w szamponach nabłyszczających i rozjaśniających włosy. Kąpiele z dodatkiem dziewanny wygładzają i odprężają skórę, a jej kwiaty bywają składnikiem likierów, dla nadania im aromatu.

Według mitologii greckiej, dziewanna miała chronić Odyseusza przed zaklęciami Kirke – czarodziejki. Przypisywano jej więc magiczną moc. Rzymianie stosowali ją praktycznie – np. do owijania fig, by przedłużyć ich świeżość. Suszone łodygi nasączone tłuszczem wykorzystywano jako kaganki czy świece. W kulturze ludowej nazywano ją „królewską świecą” lub knotnicą. Czasem utożsamiana była z kwiatem Matki Boskiej. W Ameryce Północnej natomiast zyskała potoczną nazwę „cowboy toilet paper”.

Dziewanna wielkokwiatowa – charakterystyka, środowisko i budowa

Dziewanna wielkokwiatowa (Verbascum densiflorum Bert., Verbascum thapsiforme Schrad.) to powszechnie występująca w niżowej części Polski roślina, preferująca suche, nasłonecznione tereny o piaszczystym bądź kamienistym podłożu. Do celów zielarskich wykorzystuje się jej kwiaty z przyrośniętymi pręcikami. Po zebraniu z naturalnego środowiska (rzadziej z plantacji), suszy się je szybko, aby zachowały złocistą barwę – opóźnienie suszenia prowadzi do ich ciemnienia i utraty jakości.

Liście u nasady rośliny są duże, siedzące lub krótkoogonkowe, o eliptycznym kształcie. Wyżej, na łodydze, liście mają skrętoległy układ, są jajowate i zbiegają się wzdłuż łodygi. Dziewanna zakwita od lipca do sierpnia. Kwiaty osadzone są w pęczkach, zazwyczaj po 2–5, wzdłuż osi głównego kwiatostanu o kłosowatym kształcie.

Owocami są torebki, które dojrzewają między sierpniem a październikiem. Roślina ma charakterystyczny, łagodny zapach przypominający miód. Po zmieleniu, suszony surowiec przyjmuje szarożółtą barwę i ma śluzowatą konsystencję oraz słodkawy smak.

Dziewanna wielkokwiatowa – skład chemiczny i właściwości lecznicze

W skład surowca roślinnego dziewanny wchodzi przede wszystkim śluz (w ilości od 2,5% do 3%), który zawiera ksyloglukan oraz inne polisacharydy – neutralne i kwaśne, takie jak arabinogalaktany. Roślina ta dostarcza również niewielkich ilości (ok. 0,007%) saponin triterpenowych, w tym werbaskosaponiny oraz związków pokrewnych werbaskogeninie. Poza tym w składzie chemicznym znajdują się związki aktywne biologicznie, m.in. irydoidy (aukubina, katalpol), flawonoidy (rutyna, diosmina, hesperydyna), karotenoidy, werbaskozyd (z grupy fenyloetanoidów) oraz niewielkie ilości olejku eterycznego.

Wśród składników neutralnych wyróżnia się również spore ilości cukrów prostych i złożonych, w tym sacharozy – stanowiących nawet do 20% surowca. Obecność saponin odpowiada głównie za działanie wykrztuśne dziewanny, natomiast zawarte w niej śluzy działają ochronnie na śluzówki układu oddechowego.

Związki zawarte w kwiatach dziewanny wykazują ponadto właściwości przeciwwirusowe i przeciwzapalne. Napary i odwary z kwiatów wspierają leczenie infekcji błon śluzowych gardła, jamy ustnej, żołądka, jelit, a także dróg moczowych. Dodatkowo działają łagodząco przy kaszlu, mają lekkie właściwości moczopędne i przeciwbólowe. Wyciągi z liści wykazują silniejsze działanie regenerujące, gojące i przeciwzapalne niż preparaty pozyskiwane z kwiatów.

Dziewanna wielkokwiatowa – sposób użycia i dawkowanie

Preparaty z dziewanny są dostępne w formie suplementów diety i leków ziołowych. Napary przygotowuje się zwykle z 1,5–2 g suszu na około 200 ml gorącej wody. Po zagotowaniu odwaru należy go odstawić na kwadrans, a następnie przecedzić. Gotowy napój można pić od 3 do 4 razy dziennie, najlepiej po posiłkach. Syropy z dziewanny stosuje się w podobnej częstotliwości. Nie zaleca się jednak ich stosowania u dzieci poniżej 12 roku życia oraz u kobiet w ciąży i karmiących, ponieważ brak jest wystarczających badań potwierdzających bezpieczeństwo dla tych grup. Osoby uczulone na składniki dziewanny również powinny unikać jej stosowania. Nie powinno się przyjmować preparatów z dziewanny dłużej niż przez 7 dni bez konsultacji z lekarzem – w razie braku poprawy należy skonsultować się ze specjalistą.

Dziewanna wielkokwiatowa – możliwe interakcje z lekami i ziołami

Jak dotąd nie udokumentowano żadnych interakcji między składnikami dziewanny a lekami czy innymi ziołami.

Dziewanna wielkokwiatowa – skutki uboczne i ryzyko przedawkowania

Do tej pory nie odnotowano niepożądanych skutków ubocznych wynikających ze stosowania dziewanny zgodnie z zaleceniami. Również przypadki przedawkowania nie zostały potwierdzone. Warto jednak pamiętać, że osoby uczulone mogą doświadczyć reakcji alergicznych.

Podsumowanie właściwości dziewanny wielkokwiatowej

Dziewanna wielkokwiatowa to roślina o szerokim zastosowaniu leczniczym, znana przede wszystkim ze swojego działania:

• przeciwwirusowego,
• przeciwzapalnego,
• wykrztuśnego,
• powlekającego i osłaniającego błony śluzowe.

Dostępna jest w wielu postaciach, takich jak: susz, wyciąg, syrop, tabletki, kapsułki, płyny doustne, a także w formie kosmetyków – np. szamponów i odżywek do włosów. Spotykana jest również w postaci tabletek i pastylek do ssania czy proszku.

Jej skuteczność opiera się na obecności licznych substancji aktywnych, do których należą: flawonoidy, olejki eteryczne, śluzy, karotenoidy, glikozydy irydoidowe, saponiny triterpenowe oraz fenyloetanoidowe.

W fitoterapii wykorzystuje się głównie kwiat dziewanny, który stanowi wartościowy surowiec leczniczy.

Dołącz do naszej grupy na Facebooku.