Mleczaj wełnianka (Lactarius torminosus) – opis i występowanie

Mleczaj wełnianka, znany również jako bawełnianka, wełniak, rydz koński czy kosmaty, to grzyb o bardzo charakterystycznym wyglądzie, który często zwodzi mniej doświadczonych grzybiarzy. Pomimo swojego barwnego i atrakcyjnego wyglądu, jest trujący – zawiera substancje drażniące przewód pokarmowy. Jego zewnętrzne podobieństwo do mleczaja rydza może być mylące, dlatego kluczowe jest poznanie jego cech odróżniających.

Wygląd i cechy rozpoznawcze

Kapelusz mleczaja wełnianki jest początkowo wypukły, z czasem staje się płaski lub lejkowaty, z wyraźnie podwiniętym, gęsto owłosionym brzegiem. Barwa kapelusza waha się od pomarańczowej po jasnobrązową, z ciemniejszymi koncentrycznymi kręgami, co nadaje mu efektowny, pierścieniowy wygląd. Powierzchnia kapelusza pokryta jest gęstym „kosmatym” meszkiem, który szczególnie odróżnia go od innych grzybów.

Blaszki mleczaja są gęste, kremowe, zbiegające się na trzon. Trzon jest krótki, masywny i cylindryczny, zazwyczaj gładki, o tej samej barwie co kapelusz.

Najbardziej charakterystyczną cechą jest wydzielanie białego, bardzo piekącego mleczka, które pojawia się po przełamaniu lub uszkodzeniu miąższu – i to właśnie ten ostry smak czyni go trującym w stanie surowym.

Występowanie – gdzie można spotkać wełniankę?

Mleczaj wełnianka rośnie od sierpnia do października, wyłącznie pod brzozami, zarówno w lasach iglastych, jak i mieszanych. Tworzy mikoryzę z korzeniami tych drzew, więc jego obecność jest silnie związana z obecnością brzóz. Najczęściej spotykany jest na skraju lasów, w młodnikach brzozowych oraz na słonecznych polanach.

Grzyby te pojawiają się zarówno pojedynczo, jak i w niewielkich grupach. Preferują gleby kwaśne, umiarkowanie wilgotne.

Grzybiarze Polska – Dołącz do grupy na Facebook’u.

Trujące właściwości mleczaja wełnianki

Choć w niektórych krajach (np. w Rosji) mleczaj wełnianka bywa spożywany po odpowiednim przetworzeniu (np. długim kiszeniu lub gotowaniu z odlewaniem wody), w Polsce uznawany jest za trujący. Spożycie nawet niewielkich ilości grzyba w stanie surowym lub niedogotowanym może prowadzić do:

• bólu brzucha,
• wymiotów,
• biegunki,
• ogólnego zatrucia przewodu pokarmowego.

Odpowiadają za to substancje drażniące zawarte w ostrym mleczku.

Mylony z rydzem – jak ich odróżnić?

Najczęstszym błędem jest pomylenie mleczaja wełnianki z mleczajem rydzem (Lactarius deliciosus). Oto różnice:

• Wełnianka ma owłosiony kapelusz – rydz gładki.
• Mleczko rydza jest pomarańczowe i po czasie zielenieje – wełnianka wydziela mleczko białe i piekące.
• Wełnianka rośnie pod brzozami – rydz pod sosnami.
• Rydz ma wartość kulinarną, wełnianka – jest trująca.

Z tego powodu zawsze należy dokładnie obejrzeć każdy zebrany okaz i unikać spożycia grzybów budzących wątpliwość.

Tabela cech mleczaja wełnianki

Cecha	Opis
Okres występowania	Sierpień – październik
Siedlisko	Pod brzozami, w lasach mieszanych i iglastych
Kapelusz	Pomarańczowy do jasnobrązowego, owłosiony, z podwiniętym brzegiem
Trzon	Krótki, masywny, gładki
Mleczko	Białe, ostre, piekące
Miąższ	Biały, drażniący, bez przyjemnego zapachu
Jadalność	Trujący
Podobne gatunki	Mleczaj rydz (jadalny)

Najczęściej zadawane pytania

Czy mleczaj wełnianka jest jadalny?
Nie – jest trujący. Zawiera substancje drażniące przewód pokarmowy.

Jak rozpoznać wełniankę?
Po owłosionym kapeluszu, białym i piekącym mleczku oraz występowaniu pod brzozami.

Czy można pomylić wełniankę z rydzem?
Tak, ale rydz ma mleczko pomarańczowe i rośnie pod sosnami. Wełnianka – pod brzozami i ma mleczko białe.

Co się stanie po zjedzeniu wełnianki?
Mogą wystąpić objawy zatrucia: bóle brzucha, wymioty, biegunka.

Dlaczego mleczaj wełnianka jest kosmaty?
To naturalna cecha kapelusza – jego powierzchnia jest gęsto owłosiona, zwłaszcza na brzegach.

Jakie mleko wydziela wełnianka?
Białe, piekące w smaku – to główna cecha trująca.

Czy wełnianka pachnie?
Nie ma przyjemnego zapachu – jej miąższ jest raczej bezwonny lub lekko ziemisty.

Kiedy rośnie mleczaj wełnianka?
Od sierpnia do października, tylko w pobliżu brzóz.

Czy można zneutralizować trujące właściwości wełnianki?
Nie zaleca się spożywania – nawet po przetworzeniu ryzyko pozostaje.

Czy warto zbierać wełnianki?
Nie – lepiej ich unikać, a czas poświęcić na poszukiwania prawdziwych rydzów.