Zasłonak kleisty (Cortinarius mucosus) to gatunek grzyba należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae), szeroko rozpowszechniony w lasach północnej Europy oraz Ameryki Północnej. Choć na pierwszy rzut oka przyciąga uwagę swoim błyszczącym, śluzowatym kapeluszem, to gatunek ten wymaga szczególnej ostrożności w rozpoznaniu – wiele podobnych zasłonaków jest niejadalnych lub nawet trujących.
Grzyby JADALNE | Grzyby TRUJĄCE | Dołącz do grupy na Facebook-u
Wygląd i cechy charakterystyczne
Kapelusz zasłonaka kleistego ma od 4 do 12 cm średnicy. Młode okazy są półkuliste, z czasem kapelusz staje się łukowaty, a w pełni dojrzały – płaski. Barwa waha się od żółtobrązowej po jasnokasztanową, a w czasie wilgotnej pogody powierzchnia staje się lepka i błyszcząca – stąd nazwa gatunku. W suchych warunkach kapelusz lśni niczym polakierowany.
Blaszki u młodych egzemplarzy są jasne, później przybierają odcień gliniastobrązowy. Są stosunkowo gęste i często lekko zbiegają po trzonie. Trzon osiąga wysokość 5–10 cm, jest walcowaty, pełny i często śluzowaty – szczególnie w dolnej części, gdzie pokrywa go resztka zasnówki przypominającej delikatną pajęczynę. Powyżej tej strefy trzon brązowieje.
Miąższ jest biały do kremowego, bez wyraźnego zapachu i smaku. Wysyp zarodników ma barwę rdzawobrunatną, a same zarodniki są elipsoidalne, gładkie i mierzą około 12–15 × 6–7 µm.
Gatunki podobne
W naturze zasłonaka kleistego łatwo pomylić z innymi gatunkami, zwłaszcza z:
- zasłonakiem śluzowatym (Cortinarius collinitus), który ma bardziej pomarańczowy kapelusz i fioletowobrązowy trzon, rosnący głównie pod świerkami,
- zasłonakiem pospolitym (Cortinarius trivialis), o ochrowożółtawym kapeluszu i charakterystycznych wałeczkach śluzu na trzonie.
To właśnie przez liczne podobieństwa w wyglądzie, spożywanie zasłonaków bez doświadczenia może być ryzykowne.
Występowanie
Zasłonak kleisty jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej, a jego północna granica zasięgu obejmuje nawet rejon archipelagu Svalbard. W Polsce gatunek ten uznawany jest za pospolity, szczególnie w borach sosnowych na glebach piaszczystych. Owocniki pojawiają się od sierpnia do listopada, często po deszczach.
Jest to grzyb naziemny, mykoryzowy – współżyje z korzeniami drzew, zwłaszcza sosny.
Wartość użytkowa i znaczenie
Zasłonak kleisty bywa uznawany za grzyb jadalny warunkowo, jednak jego spożycie nie jest zalecane ze względu na trudności w rozpoznaniu gatunku i ryzyko pomylenia z trującymi przedstawicielami rodzaju Cortinarius. Badania prowadzone w północnej Polsce wykazały również, że grzyby te mają zdolność do bioakumulacji metali ciężkich, w tym rtęci – w ich owocnikach stężenie tego pierwiastka było wyższe niż w glebie, na której rosły.
Tabela: Zasłonak kleisty – cechy rozpoznawcze
| Cecha | Opis |
|---|---|
| Nazwa naukowa | Cortinarius mucosus (Bull.) E. Berger |
| Rodzina | Zasłonakowate (Cortinariaceae) |
| Średnica kapelusza | 4–12 cm |
| Kolor kapelusza | Żółtobrązowy do jasnokasztanowego, śluzowaty |
| Trzon | 5–10 cm, walcowaty, śluzowaty, brązowiejący |
| Miąższ | Białawy, bez zapachu i smaku |
| Wysyp zarodników | Rdzawobrunatny |
| Okres występowania | Sierpień – listopad |
| Środowisko | Lasy sosnowe, gleby piaszczyste |
| Jadalność | Niepolecany do spożycia – ryzyko pomyłki z trującymi zasłonakami |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Czy zasłonak kleisty jest jadalny?
Nie zaleca się spożywania tego grzyba, mimo że niektóre źródła uznają go za jadalny. Istnieje duże ryzyko pomyłki z trującymi zasłonakami.
2. Gdzie można znaleźć zasłonaka kleistego?
Najczęściej rośnie w lasach sosnowych, na glebach piaszczystych, w miejscach wilgotnych, od sierpnia do listopada.
3. Jak odróżnić zasłonaka kleistego od śluzowatego?
Zasłonak śluzowaty ma bardziej pomarańczowy kapelusz i ciemniejszy, fioletowobrązowy trzon.
4. Dlaczego kapelusz zasłonaka jest śluzowaty?
Warstwa śluzu to naturalna ochrona grzyba przed wysychaniem oraz owadami.
5. Czy zasłonak kleisty jest pospolity w Polsce?
Tak, występuje powszechnie w borach sosnowych i na terenach piaszczystych.
6. Czy zasłonak kleisty zawiera metale ciężkie?
Tak, badania wykazały zdolność tego gatunku do gromadzenia metali ciężkich, zwłaszcza rtęci.
7. Czy można pomylić zasłonaka kleistego z trującym grzybem?
Tak – to główny powód, dla którego nie zaleca się jego spożycia.
8. Kiedy najlepiej zbierać zasłonaka kleistego?
Sezon przypada na późne lato i jesień – od sierpnia do listopada.
9. Jakie drzewa towarzyszą zasłonakowi kleistemu?
Tworzy mikoryzę głównie z sosnami.
10. Czy zasłonak kleisty ma zapach?
Nie – jego miąższ jest neutralny, bez wyraźnego zapachu i smaku.
