Wieruszka zatokowata (Entoloma sinuatum) – opis i występowanie

Wieruszka zatokowata, znana również jako dzwonkówka trująca, to silnie toksyczny grzyb, którego spożycie może prowadzić do ciężkich zatruć. Choć wygląda niepozornie i przypomina wiele gatunków jadalnych, jak np. majówka wiosenna czy niektóre pieczarki, kryje w sobie niebezpieczne toksyny, głównie z grupy alkaloidów. Pomyłka bywa dramatyczna, ponieważ objawy pojawiają się z opóźnieniem – a leczenie wymaga hospitalizacji.

Sprawdź atlas grzybów trujących oraz jadalnych.

Wygląd i cechy charakterystyczne

Kapelusz młodych osobników jest półkolisty i podwinięty na brzegach, z czasem staje się wypukły, a w końcu niemal płaski. Ma barwę białawą, kremową, czasem szarobrązową, jego powierzchnia jest gładka, a skórka łatwo się oddziela od miąższu – cecha ta może mylić zbieraczy grzybów.

Blaszki są początkowo białe, z czasem różowieją, co wynika z dojrzewania zarodników – kolor różowy to typowa cecha dla grzybów z rodzaju Entoloma. Blaszki są przy trzonie wycięte zatokowato, czyli mają charakterystyczne wcięcie, co może pomóc w identyfikacji.

Trzon biały lub jasnożółty, początkowo pełny i twardy, później staje się gąbczasty lub pusty w środku. Ma kształt cylindryczny lub nieco zgrubiały u podstawy (lekko maczugowaty). Nie ma pierścienia ani pochwy – w przeciwieństwie do wielu muchomorów.

Miąższ grzyba jest biały, twardawy i błyszczący, a jego zapach i smak przypominają mąkę – typowa cecha niektórych trujących grzybów.

Grzybiarze Polska – Dołącz do grupy na Facebook’u.

Występowanie i siedlisko

Wieruszka zatokowata pojawia się od czerwca do września, zazwyczaj pojedynczo lub w małych grupach. Preferuje ciepłe i wilgotne stanowiska – zwłaszcza prześwietlone lasy liściaste, śródleśne polany i obrzeża leśnych ścieżek.

Rośnie najczęściej pod dębami, bukami i grabami, na glebach wapiennych lub gliniastych. Jej obecność może wskazywać na żyzne i bogate siedliskowo miejsca, ale mimo to jest grzybem niebezpiecznym i absolutnie niejadalnym.

Toksyczność i objawy zatrucia

Spożycie wieruszki zatokowatej może prowadzić do silnych zatruć żołądkowo-jelitowych, które ujawniają się po 2–6 godzinach od konsumpcji. Typowe objawy to:

• silne bóle brzucha,
• mdłości i wymioty,
• biegunka,
• odwodnienie i spadek ciśnienia.

W skrajnych przypadkach – zwłaszcza u dzieci i osób starszych – może dojść do zaburzeń elektrolitowych i hospitalizacji. Toksyny zawarte w tym grzybie nie ulegają zniszczeniu podczas obróbki termicznej.

Jak odróżnić wieruszkę od jadalnych grzybów?

Najczęściej mylona jest z:

• gęśnicą wiosenną (majówką) – różni się porą występowania (majówka rośnie na wiosnę),
• pieczarkami – te mają ciemniejsze blaszki i charakterystyczny zapach, a także brak różowienia blaszek,
• gołąbkami – które mają inne ubarwienie i strukturę blaszek.

Tabela cech wieruszki zatokowatej

Cecha	Opis
Okres występowania	Czerwiec – wrzesień
Siedlisko	Lasy liściaste, polany, gleby wapienne i gliniaste
Kapelusz	Białawy do szarobrązowego, gładki, płaski, łatwo odchodząca skórka
Blaszki	Białe → różowawe, zatokowato wycięte przy trzonie
Trzon	Białawy do jasnożółtego, pełny → pusty, bez pierścienia
Miąższ	Biały, błyszczący, mączny zapach i smak
Jadalność	Silnie trująca
Podobieństwo	Gęśnica wiosenna, pieczarki, gołąbki

Najczęściej zadawane pytania

Czy wieruszka zatokowata jest trująca?
Tak, jest silnie trująca – spożycie może prowadzić do poważnych objawów żołądkowo-jelitowych.

Jak wygląda wieruszka zatokowata?
Ma biały lub kremowy kapelusz, różowiejące blaszki i mączny zapach. Nie posiada pierścienia.

Gdzie rośnie wieruszka zatokowata?
W lasach liściastych, na polanach i w miejscach ciepłych, wilgotnych – głównie pod dębami i bukami.

Jakie są objawy zatrucia?
Bóle brzucha, wymioty, biegunka, odwodnienie – objawy pojawiają się po kilku godzinach od spożycia.

Z jakimi grzybami jest mylona?
Z gęśnicą wiosenną, pieczarkami oraz niektórymi gołąbkami.

Czy można ją zneutralizować gotowaniem?
Nie – obróbka termiczna nie niszczy toksyn obecnych w tym grzybie.

Jakie są cechy blaszek?
Są zatokowato wycięte, początkowo białe, z czasem przybierają różowy kolor.

Czy wieruszka zatokowata ma zapach?
Tak – jej miąższ ma wyraźnie mączny zapach, co jest mylące, bo nie sugeruje toksyczności.

Czy rośnie w grupach?
Tak – może pojawiać się w małych skupiskach lub pojedynczo.

Czy można ją pomylić z pieczarką?
Tak, zwłaszcza młode okazy bywają mylone – jednak pieczarki mają ciemniejsze blaszki i nieco inny zapach.