Świecznik rozgałęziony (Artomyces pyxidatus) to niezwykle efektowny grzyb z rodziny szyszkogłówkowatych (Auriscalpiaceae), który swoim wyglądem przypomina miniaturowy kandelabr lub koralowiec. Jego rozgałęzione owocniki przyciągają uwagę zarówno miłośników przyrody, jak i fotografów. To gatunek saprotroficzny, rozwijający się na martwym drewnie, który odgrywa ważną rolę w naturalnym rozkładzie materii organicznej.
Jest to grzyb niejadalny.
Owocnik osiąga zazwyczaj od 2 do 8 cm wysokości i zbudowany jest z centralnego, grubego pnia, z którego wyrasta wiele cienkich, pionowo wzniesionych gałązek. Każda z nich zakończona jest charakterystycznym, miseczkowatym rozwidleniem przypominającym małą koronkę. Barwa świecznika jest zazwyczaj jasna — od kremowobeżowej po bladożółtą, czasem z lekkim odcieniem ochry. Wraz z wiekiem może nieco ciemnieć.
Miąższ jest elastyczny, delikatny, o jasnym kolorze. Po uszkodzeniu przybiera barwę brązową. Smak świeżego owocnika jest łagodny lub lekko pikantny, a zapach bywa określany jako ziemisty, niekiedy przypominający pieczone ziemniaki. Wysyp zarodników ma barwę białą, a same zarodniki są eliptyczne i drobno brodawkowane.
Występowanie i siedlisko
Świecznik rozgałęziony występuje w wielu regionach świata — w Europie, Ameryce Północnej i Azji. W Polsce uznawany jest za gatunek rzadki, a jego stanowiska są rozproszone. Ze względu na spadek liczebności znalazł się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski z kategorią V (narażony na wyginięcie).
Grzyb ten rośnie na martwym drewnie drzew liściastych — zwłaszcza brzozy, topoli osiki, buku i dębu — ale spotykany bywa również na iglastych, takich jak sosna czy świerk. Występuje w lasach mieszanych i liściastych, często w miejscach wilgotnych, cienistych i bogatych w martwe drewno. Owocniki pojawiają się od czerwca do października, najczęściej po okresach deszczu.
Znaczenie i ciekawostki
Choć świecznik rozgałęziony bywa uznawany za niejadalny, nie jest trujący. Zdarza się, że w niektórych regionach świata uznaje się go za jadalny po odpowiedniej obróbce cieplnej, jednak jego wartość kulinarna jest znikoma. Jego delikatna budowa i subtelny aromat sprawiają, że częściej stanowi ozdobę runa leśnego niż składnik potraw.
W świecie mykologii Artomyces pyxidatus wyróżnia się szczególną budową odgałęzień — zakończonych drobnymi „koronami”, które odróżniają go od podobnych gatunków z rodzaju Ramaria. To właśnie te miseczkowate rozwidlenia dały mu łacińską nazwę pyxidatus, co oznacza „wieńczony koroną”.
Ze względu na swoją rzadkość i walory estetyczne grzyb ten często pojawia się w atlasach i publikacjach edukacyjnych jako przykład wyjątkowo pięknej formy życia leśnego.
Tabela: Świecznik rozgałęziony – cechy rozpoznawcze
| Cechy | Opis |
|---|---|
| Łacińska nazwa | Artomyces pyxidatus |
| Rodzina | Szyszkogłówkowate (Auriscalpiaceae) |
| Wysokość owocnika | 2–8 cm |
| Kolor | Beżowy, kremowy, bladożółty |
| Kształt | Rozgałęziony, przypominający kandelabr |
| Miąższ | Białawy, elastyczny, brązowiejący po uszkodzeniu |
| Wysyp zarodników | Biały |
| Siedlisko | Martwe drewno drzew liściastych i iglastych |
| Okres występowania | Czerwiec – październik |
| Jadalność | Niejadalny (nie trujący) |
| Status ochrony | Narażony (Czerwona lista PL – kategoria V) |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Jak wygląda świecznik rozgałęziony?
Ma postać małego, kremowożółtego krzaczka przypominającego koralowiec lub kandelabr. Jego gałązki zakończone są charakterystycznymi „koronami”.
2. Czy świecznik rozgałęziony jest jadalny?
Nie. Uważany jest za niejadalny, choć nie wykazuje właściwości trujących.
3. Na jakich drzewach rośnie ten grzyb?
Najczęściej na martwym drewnie brzozy, topoli, buku, a czasem także sosny i świerka.
4. Kiedy można spotkać świecznika rozgałęzionego?
Owocniki pojawiają się w polskich lasach od czerwca do października.
5. Dlaczego nazywany jest „świecznikiem”?
Ze względu na swój kształt przypominający rozgałęziony kandelabr lub świecznik z wieloma ramionami.
6. Czy świecznik rozgałęziony jest chroniony w Polsce?
Nie jest objęty ochroną ścisłą, ale znajduje się na Czerwonej liście gatunków zagrożonych.
7. Z jakimi gatunkami można go pomylić?
Z gatunkami z rodzaju Ramaria, które mają podobny kształt, ale inne zakończenia odgałęzień.
8. Jakie znaczenie ekologiczne ma ten grzyb?
Pomaga w rozkładzie martwego drewna, przyczyniając się do obiegu składników odżywczych w lesie.
9. Gdzie występuje poza Polską?
W całej Europie, Ameryce Północnej i w Azji.
10. Dlaczego jest rzadki?
Z powodu zmniejszania się ilości martwego drewna i zmian siedliskowych w lasach naturalnych.
