Podgrzybek zajączek (Xerocomus subtomentosus) to jeden z najczęściej spotykanych przedstawicieli rodziny borowikowatych (Boletaceae). Znany jest także pod nazwami ludowymi takimi jak „zajęczy grzybek”, „borowik zajęczy” czy „grzyb cynamonowobrunatny”. Jego charakterystyczny wygląd, łatwość rozpoznania oraz szerokie rozpowszechnienie sprawiają, że należy do chętnie zbieranych grzybów w polskich lasach.
Morfologia
Kapelusz
Ma średnicę 3–10 cm, początkowo półkolisty, później bardziej spłaszczony. Skórka jest aksamitna, matowa, często popękana w suche dni na drobne poletka. Barwa najczęściej oliwkowobrązowa, choć spotyka się także formy żółtobrązowe czy brązowoczerwonawe.
Rurki i pory
Rurki osiągają długość do 2 cm, mają barwę żółtą, a z czasem ciemnieją do zielonkawożółtych i oliwkowych. Pory są duże, kanciaste, najpierw jasnożółte, później przybierają bardziej oliwkowe odcienie. Po uszkodzeniu nie zmieniają koloru, co odróżnia je od niektórych podobnych gatunków.
Trzon
Ma wysokość 5–13 cm i grubość do 3 cm. Smukły, pełny, zwężający się ku podstawie. U góry często widoczna delikatna, podłużna siateczka. Barwa zmienia się od żółtej do czerwonobrązowej. U podstawy charakterystyczne białe strzępki grzybni, które są ważną cechą rozpoznawczą.
Miąższ
Biały lub kremowy, niekiedy z lekkim żółtym odcieniem. W kapeluszu miękki, w trzonie bardziej włóknisty. Czasami wykazuje delikatne zaróżowienie w dolnych partiach. Po uciśnięciu może lekko sinieć. Zapach u podstawy trzonu bywa nieprzyjemny, przypominający jodoform.
Zarodniki
Wysyp zarodników brązowooliwkowy. Zarodniki duże, elipsoidalne, o wymiarach 10–15 × 4–5,5 µm.
Gatunki podobne
Podgrzybek zajączek jest zmienny kolorystycznie, co bywa mylące dla początkujących grzybiarzy. Można go pomylić z:
- suchogrzybkiem złotoporym (Xerocomellus chrysenteron) – ma popękany kapelusz i jaśniejsze pory,
- podgrzybkiem grubosiatkowanym (Xerocomus ferrugineus) – różni się żółtymi strzępkami grzybni u podstawy trzonu,
- suchogrzybkiem oprószonym (Xerocomellus pruinatus) – jego pory sinieją po dotknięciu.
Występowanie i siedlisko
Gatunek szeroko rozpowszechniony na półkuli północnej, szczególnie w strefie klimatu umiarkowanego. W Polsce należy do grzybów pospolitych. Rośnie w lasach iglastych i liściastych, a także w zaroślach i parkach. Najczęściej spotykany w sąsiedztwie dębów, rzadziej grabów, buków czy kasztanowców. Tworzy mykoryzę z wieloma gatunkami drzew, dzięki czemu jest tak powszechny.
Znaczenie kulinarne
Podgrzybek zajączek to grzyb jadalny i ceniony w kuchni. Jego miąższ jest smaczny, choć mniej aromatyczny niż u borowika szlachetnego. Młode owocniki doskonale nadają się do marynowania, starsze do suszenia i przyrządzania sosów lub zup. Należy jednak pamiętać, że gatunek ten często bywa zaczerwiony (robaczywy), co zmniejsza jego wartość kulinarną.
Tabela: Podgrzybek zajączek – cechy rozpoznawcze
| Cecha | Opis |
|---|---|
| Występowanie | Lasy iglaste, liściaste, zarośla, parki |
| Okres owocnikowania | Czerwiec – październik |
| Jadalność | Tak, grzyb jadalny |
| Kapelusz | 3–10 cm, oliwkowobrązowy, matowy, aksamitny, często popękany |
| Rurki i pory | Żółte, później oliwkowe, pory duże, nie sinieją po uszkodzeniu |
| Trzon | 5–13 cm, smukły, żółtawy do czerwonobrązowego, białe strzępki grzybni |
| Miąższ | Biały lub kremowy, czasem zaróżowiony, miękki w kapeluszu |
| Zapach | Delikatny, u podstawy trzonu przypominający jodoform |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Czy podgrzybek zajączek jest jadalny?
Tak, to grzyb jadalny i chętnie wykorzystywany w kuchni.
2. Jak rozpoznać podgrzybka zajączka?
Charakteryzuje się oliwkowobrązowym kapeluszem, dużymi żółtymi porami i białymi strzępkami grzybni u nasady trzonu.
3. Gdzie najczęściej występuje?
Spotkać go można w lasach liściastych i iglastych, a także w parkach i zaroślach.
4. Kiedy można zbierać podgrzybka zajączka?
Sezon trwa od czerwca do października.
5. Czy można pomylić go z innymi grzybami?
Może być mylony z innymi podgrzybkami i suchogrzybkami, jednak cechą odróżniającą są białe strzępki grzybni.
6. Czy nadaje się do marynowania?
Tak, młode, twarde okazy doskonale sprawdzają się do marynat.
7. Jakie właściwości kulinarne ma podgrzybek zajączek?
Jest smaczny, choć mniej aromatyczny niż borowik szlachetny. Nadaje się do zup, sosów i suszenia.
8. Czy podgrzybek zajączek bywa robaczywy?
Tak, to częsta cecha tego gatunku.
9. Jak odróżnić go od podgrzybka brunatnego?
Podgrzybek brunatny ma ciemniejszy kapelusz i siniejące pory, podczas gdy u zajączka pory nie zmieniają barwy po dotknięciu.
10. Czy można go suszyć?
Tak, świetnie nadaje się do suszenia i późniejszego wykorzystania w kuchni.
