Muchomor zielonawy (Amanita phalloides), znany również jako muchomor sromotnikowy, to najbardziej niebezpieczny grzyb występujący w polskich lasach. Choć jego wygląd może przypominać niektóre jadalne gatunki, takie jak gołąbek zielonawy, gąska zielonka czy pieczarki, spożycie nawet niewielkiej ilości tego muchomora może prowadzić do śmierci. Co roku powoduje najwięcej zatruć śmiertelnych w Europie – dlatego znajomość jego cech morfologicznych jest absolutnie niezbędna każdemu grzybiarzowi.
Dołącz do grupy GRZYBIARZE POLSKA na Facebook’u.
Wygląd i cechy charakterystyczne
Kapelusz muchomora zielonawego przybiera kształt wypukły, który z czasem staje się niemal płaski. Może mieć barwę zieloną, oliwkową, czasem kremowobiałą, często z lśniącą, śliską powierzchnią bez łusek. U młodych owocników często pokryty jest resztkami osłony w postaci delikatnych płatków. Trzon grzyba jest cylindryczny, często z zygzakowatym wzorem, biały, zakończony charakterystycznym bulwiastym zgrubieniem u nasady, otoczonym białą, workowatą pochwą – to jeden z najważniejszych elementów odróżniających go od grzybów jadalnych. Ponadto, obecny jest zwisający pierścień, który z czasem może zanikać.
Występowanie i środowisko
Muchomor zielonawy występuje od lipca do października, najczęściej w lasach liściastych, choć spotykany jest również w mieszanych. Rośnie pojedynczo lub w małych grupach, preferując gleby zasobne w wapń. Często tworzy mikoryzę z bukami, dębami i kasztanowcami, ale można go też spotkać pod leszczyną czy brzozą. Jego owocniki pojawiają się regularnie w tych samych miejscach przez wiele lat.
Trujące działanie i objawy zatrucia
Muchomor sromotnikowy zawiera silnie toksyczne związki, przede wszystkim amatoksyny (w tym α-amanitynę), które uszkadzają komórki wątroby i nerek. Objawy zatrucia pojawiają się dopiero po 8–16 godzinach od spożycia i początkowo przypominają zwykłe zatrucie pokarmowe – bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka. Następnie następuje tzw. „fałszywa poprawa”, po której dochodzi do poważnych uszkodzeń wątroby, niewydolności nerek i często śmierci. Śmiertelność bez leczenia szacuje się na poziomie nawet 50–90%.
Zagrożenie pomyłką z jadalnymi gatunkami
Muchomor zielonawy bywa często mylony z:
- gołąbkiem zielonawym (Russula virescens) – brak pochwy i charakterystyczne kostkowanie kapelusza odróżnia go od muchomora,
- gąską zielonką (Tricholoma equestre) – inny typ blaszek i brak pierścienia,
- pieczarkami (Agaricus spp.) – pieczarki mają różowe lub brązowawe blaszki, a muchomor zawsze białe.
Błędy w rozpoznaniu mogą być tragiczne w skutkach – dlatego absolutnie nie należy zbierać grzybów, co do których nie ma się 100% pewności.
Tabela – podstawowe cechy muchomora zielonawego
| Cecha | Opis |
|---|---|
| Okres występowania | Od lipca do października |
| Siedlisko | Lasy liściaste i mieszane, gleby wapienne |
| Kapelusz | Zielonkawy, biały lub oliwkowy, lśniący, gładki |
| Trzon | Biały, cylindryczny, z pierścieniem i zgrubieniem u nasady |
| Pochwa | Biała, workowata, porozrywana – obecna u nasady trzonu |
| Zapach | Mdły, słodkawy |
| Jadalność | Śmiertelnie trujący |
| Podobieństwo do innych grzybów | Gąska zielonka, gołąbek zielonawy, pieczarki |
Najczęściej zadawane pytania o muchomora zielonawego
Czy muchomor zielonawy naprawdę jest śmiertelnie trujący?
Tak. Zawiera amatoksyny, które prowadzą do niewydolności wątroby i nerek. Nawet mała ilość może zabić dorosłego człowieka.
Jak rozpoznać muchomora sromotnikowego?
Po zielonkawym kapeluszu, białych blaszkach, zwisającym pierścieniu i obecności workowatej pochwy u podstawy trzonu.
Kiedy najczęściej występuje muchomor zielonawy?
Od lipca do października, głównie w lasach liściastych i mieszanych.
Z jakimi grzybami jest najczęściej mylony?
Z gąską zielonką, gołąbkiem zielonawym oraz pieczarkami.
Czy zapach może pomóc w rozpoznaniu?
Tak – muchomor ma charakterystyczny, mdły i słodkawy zapach, ale nie jest to cecha jednoznaczna.
Jakie są objawy zatrucia muchomorem zielonawym?
Biegunka, wymioty, bóle brzucha, fałszywa poprawa, a potem uszkodzenia wątroby i nerek.
Czy zatrucie można wyleczyć?
Tak, ale tylko przy szybkim wdrożeniu leczenia – często konieczny jest przeszczep wątroby.
Czy młode muchomory są bardziej niebezpieczne?
Tak – zawierają równie wysokie stężenie toksyn, a trudniej je rozpoznać przez brak wykształconych cech.
Czy muchomor zielonawy zawsze ma zielony kapelusz?
Nie – może być też biały lub kremowy, co zwiększa ryzyko pomyłki.
Czy można się zatruć przez kontakt ze skórą?
Nie – toksyny działają tylko po spożyciu, jednak i tak należy myć ręce po dotykaniu nieznanych grzybów.
Zobacz nasz atlas: Grzyby Jadalne | Grzyby Trujące
