Muchomor cytrynowy – charakterystyka gatunku
Muchomor cytrynowy (Amanita citrina) to grzyb należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae). Jego nazwa pochodzi od delikatnego, żółtawego odcienia, który często przywodzi na myśl kolor cytryny. Mimo atrakcyjnego wyglądu, gatunek ten nie jest jadalny – co więcej, łatwo pomylić go z niebezpiecznymi, trującymi muchomorami, dlatego nie powinien trafiać do koszyka grzybiarza.
Ten gatunek występuje powszechnie w Europie, także w Polsce, a także na innych kontynentach o klimacie umiarkowanym. Tworzy mikoryzę z wieloma gatunkami drzew, zwłaszcza z bukami, dębami, sosnami i świerkami. Najczęściej można go spotkać od lipca do późnej jesieni, rosnącego pojedynczo lub w grupach, zwykle w lasach iglastych i mieszanych na glebach kwaśnych.
Wygląd i cechy rozpoznawcze
Kapelusz muchomora cytrynowego osiąga zazwyczaj od 5 do 10 cm średnicy. Młode owocniki mają kształt półkulisty, który z wiekiem staje się płaski. Kolor kapelusza jest bladożółty lub cytrynowobiały, a jego powierzchnia często bywa pokryta resztkami osłony w postaci białawych lub szarawych łatek. Po opadach deszczu łatki te mogą zostać całkowicie zmyte, przez co grzyb wygląda podobnie do innych, znacznie bardziej niebezpiecznych gatunków.
Pod spodem kapelusza znajdują się gęsto ułożone, wolne blaszki w barwie białej lub żółtawokremowej. Trzon ma wysokość do 15 cm i jest smukły, biały lub z żółtawym odcieniem, zakończony wyraźnie bulwiastą podstawą. U jego nasady widoczna jest charakterystyczna pochwa, a nieco wyżej pierścień – żółtawy i często zwisający, będący pozostałością po osłonie częściowej.
Miąższ i zapach
Miąższ jest biały, miękki i kruchy. W przeciwieństwie do wielu innych muchomorów nie zmienia barwy po przełamaniu. Cechą wyróżniającą ten gatunek jest zapach – przypomina on surowe ziemniaki, co pozwala odróżnić go od niektórych innych przedstawicieli rodzaju Amanita. Smak jest łagodny, ale nieprzyjemny, co czyni go zupełnie nieatrakcyjnym kulinarnie.
Siedlisko i okres występowania
Muchomor cytrynowy jest grzybem szeroko rozpowszechnionym. Spotkać go można zarówno w nizinnych lasach liściastych, jak i w wyższych partiach lasów iglastych. Lubi stanowiska piaszczyste, ubogie w próchnicę i lekko kwaśne gleby. Owocniki pojawiają się od lipca aż do listopada, czasem nawet dłużej, jeśli jesień jest ciepła i wilgotna.
Jadalność i toksyczność
Choć muchomor cytrynowy nie należy do grzybów śmiertelnie trujących, uznawany jest za niejadalny. Zawiera bufoteninę – substancję występującą także w jadzie ropuch. W małych ilościach nie stanowi ona poważnego zagrożenia dla człowieka, jednak spożycie owocnika może prowadzić do problemów żołądkowych i nudności.
Największym ryzykiem jest możliwość pomylenia tego gatunku z muchomorem sromotnikowym (Amanita phalloides) lub muchomorem jadowitym (Amanita virosa) – oba są śmiertelnie trujące. Właśnie dlatego muchomor cytrynowy nie powinien być zbierany ani degustowany.
Gatunki podobne
Muchomor cytrynowy bywa mylony z kilkoma innymi gatunkami:
- Muchomorem zielonawym (Amanita phalloides) – różni się bardziej oliwkowym kapeluszem i nieprzyjemnym zapachem.
- Muchomorem jadowitym (Amanita virosa) – ma biały kapelusz i intensywnie nieprzyjemny zapach.
- Muchomorem szarawym (Amanita excelsa) – posiada ciemniejsze zabarwienie i inny układ łat na powierzchni.
Dlatego w praktyce, jeśli nie mamy stuprocentowej pewności, należy zrezygnować ze zbioru każdego muchomora o jasnożółtej lub białej barwie.
Tabela: Muchomor cytrynowy – cechy rozpoznawcze
| Cecha | Opis |
|---|---|
| Łacińska nazwa | Amanita citrina |
| Rodzina | Muchomorowate (Amanitaceae) |
| Średnica kapelusza | 5–10 cm |
| Kolor kapelusza | Bladożółty, cytrynowy, czasem biało-zielonkawy |
| Blaszki | Białe lub kremowożółte, gęste |
| Trzon | Biały, z żółtym pierścieniem i bulwiastą podstawą |
| Miąższ | Biały, zapach surowych ziemniaków |
| Wysyp zarodników | Biały |
| Okres występowania | Lipiec – listopad |
| Występowanie | Lasy liściaste i iglaste, gleby kwaśne |
| Jadalność | Nie, uznawany za niejadalny lub lekko trujący |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Czy muchomor cytrynowy jest trujący?
Tak, choć nie śmiertelnie. Zawiera bufoteninę i inne substancje mogące powodować dolegliwości żołądkowe.
2. Czy można pomylić muchomora cytrynowego z sromotnikiem?
Tak, i jest to bardzo częsta pomyłka. Oba gatunki mają podobny kształt i kolor, dlatego lepiej unikać zbioru żółtawych muchomorów.
3. Jak rozpoznać muchomora cytrynowego?
Ma bladożółty kapelusz z łatkami, białe blaszki, żółtawy pierścień i bulwiastą podstawę trzonu. Pachnie surowymi ziemniakami.
4. Gdzie rośnie muchomor cytrynowy?
Najczęściej w lasach mieszanych i iglastych, na piaszczystych, kwaśnych glebach.
5. Kiedy pojawia się w lasach?
Od lipca do listopada, zwłaszcza po deszczach.
6. Czy muchomor cytrynowy ma jakieś właściwości lecznicze?
Nie, nie stosuje się go w medycynie ani w kuchni ze względu na toksyczność.
7. Jak odróżnić go od muchomora jadowitego?
Muchomor jadowity ma wyraźnie bielszy kapelusz i bardziej ostry zapach.
8. Czy muchomor cytrynowy może być niebezpieczny dla zwierząt?
Tak, spożycie przez zwierzęta może wywołać objawy zatrucia.
9. Czy ma jakieś znaczenie ekologiczne?
Tak – tworzy mikoryzę z drzewami, wspierając ich rozwój i pobieranie składników mineralnych.
10. Dlaczego nazywany jest „cytrynowym”?
Od bladożółtego koloru kapelusza przypominającego odcień cytryny.
