Liście z buraków jako wieloskładnikowy nawóz. Udowodnione naukowo. Nie wyrzucaj ich.

Nie wyrzucaj liści buraków – to prawdziwe zielone złoto! Po zbiorach buraków (cukrowych z pola czy ćwikłowych z ogródka) często zostają góry liści, które wiele osób traktuje jak odpad. Tymczasem badania naukowców jasno pokazują, że liście buraka są skarbnicą składników odżywczych i mogą służyć jako doskonały, wieloskładnikowy nawóz naturalny. W poniższym artykule wyjaśniamy, dlaczego warto je wykorzystać, jak przygotować z nich gnojówkę (fermentowany nawóz płynny) oraz jak bezpiecznie i skutecznie zasilać nią rośliny. To kompletny przewodnik od A do Z, dzięki któremu już nigdy nie zmarnujesz liści buraków.

Dlaczego liście buraków są cennym nawozem?

Liście wszystkich rodzajów buraków – zarówno buraka cukrowego i pastewnego uprawianych na polach, jak i buraka ćwikłowego (czyli czerwonego buraka z przydomowego ogródka) – zawierają mnóstwo cennych makro- i mikroelementów. Według badań Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu masa 48 ton świeżych liści buraka cukrowego pozostawionych na 1 ha pola zawiera około 192 kg azotu, 38 kg fosforu, 336 kg potasu, 48 kg magnezu, 96 kg wapnia oraz 96 kg sodu! To olbrzymie ilości składników, porównywalne z solidną dawką obornika czy nawozów mineralnych. Nic dziwnego, że liście buraczane niemal dorównują obornikowi pod względem wartości nawozowej – szczególnie wyróżniają się wysoką zawartością azotu i potasu, kluczowych dla wzrostu roślin.

W liściach buraków znajduje się ponadto szereg mikroelementów (m.in. bor, miedź, mangan, cynk), które również wzbogacają glebę. Naukowo udowodniono, że składniki odżywcze z liści buraczanych wracają do gleby i mogą być wykorzystane przez kolejne rośliny na danym stanowisku. Trzeba jednak pamiętać, że stopień i szybkość wykorzystania tych składników zależy od kilku czynników – przede wszystkim od sposobu zagospodarowania liści, warunków pogodowych oraz rodzaju uprawianych potem roślin. Jeśli liście zostaną po prostu przyorane (pozostawione na polu i wymieszane z glebą), ich rozkład następuje dość wolno: w pierwszym roku uwalnia się tylko część azotu (ok. 30-40%) i potasu (do ok. 60%), a reszta stopniowo w kolejnych latach. Jak zatem najlepiej wykorzystać potencjał nawozowy liści buraków? Sposobów jest kilka – od kompostowania po przygotowanie płynnego nawozu. Poniżej koncentrujemy się na najskuteczniejszej metodzie dla ogrodników amatorów, czyli gnojówce z liści buraków.

Jak wykorzystać liście buraków na nawóz?

1. Przyoranie lub przekopanie liści w glebie (zielony nawóz): Na polach uprawnych standardem jest pozostawienie liści buraka cukrowego na polu i przyoranie ich po zbiorach. W ten sposób ogromna masa organiczna wraz ze składnikami pokarmowymi wraca do gleby. To tani i ekologiczny sposób na użyźnienie pola – rolnicy od lat wiedzą, że nie warto marnować liści, skoro mogą one zastąpić sporą dawkę obornika czy sztucznych nawozów. W ogrodzie podobnie możemy postąpić z liśćmi buraków ćwikłowych: przekopać je z ziemią na rabacie lub pryzmie kompostowej. Minusem tej metody jest jednak powolne działanie – składniki odżywcze będą się uwalniać stopniowo przez wiele miesięcy.

2. Kompostowanie: Liście buraków doskonale nadają się na kompost. Można je układać warstwami (najlepiej przemiennie z suchą materią, np. rozdrobnionymi gałązkami, suchymi liśćmi czy słomą, aby pryzma się nie zbrylała) i pozostawić do przegnicia. Po kilku miesiącach otrzymamy wartościowy kompost, który posłuży jako nawóz pod uprawy. Kompostowanie to sposób prosty i skuteczny, choć również dość wolny. Warto go łączyć z innymi metodami – np. część liści przerobić na kompost, a część na gnojówkę.

3. Gnojówka z liści buraków (nawóz płynny): To najciekawszy sposób dla ogrodników, który pozwala szybko wykorzystać składniki z liści do zasilania roślin. Gnojówka to po prostu przefermentowany płyn uzyskany przez rozkład liści w wodzie. W odróżnieniu od kompostu czy przekopania, w gnojówce składniki mineralne stają się szybko dostępne w roztworze, który możemy podawać bezpośrednio pod rośliny. Taki nawóz działa niemal natychmiast, dostarczając azot, potas i inne elementy dokładnie tam, gdzie potrzeba. Przygotowanie gnojówki jest bardzo proste i nie wymaga specjalistycznego sprzętu – potrzebne są tylko liście, woda i beczka lub wiadro. Poniżej przedstawiamy krok po kroku, jak zrobić gnojówkę z liści buraków.

Gnojówka z liści buraków – przepis krok po kroku

Przygotowanie naturalnego nawozu z liści buraczanych jest łatwe i tanie. Oto instrukcja, jak samodzielnie zrobić gnojówkę z liści buraków:

1. Zbierz liście buraków: Użyj zdrowych lub lekko zwiędłych liści pozostałych po zbiorze buraków. Mogą to być liście buraka cukrowego (jeśli masz do nich dostęp, np. z pola) albo po prostu liście buraków ćwikłowych z ogródka. Unikaj jedynie liści mocno porażonych przez choroby (np. silnie zaplamionych chwościkiem) – takie lepiej zakopać głęboko lub wyrzucić, by nie roznosić patogenów. Jeśli liście mają grube ogonki, możesz je grubo posiekać lub rozdrobnić, co przyspieszy fermentację. Im świeższe liście, tym lepiej – zawierają najwięcej soków i składników.
2. Przygotuj pojemnik: Weź duże wiadro, beczkę plastykową lub inny pojemnik niemalowany i nie z metalu (metal może reagować z kwaśnym płynem). Pojemnik powinien pomieścić całą masę liści i wodę, a przy tym mieć pewien zapas miejsca (nie wypełniamy po brzegi, bo fermentacja może spowodować pienienie). Jeśli masz dużo liści, możesz przygotować większą beczkę na 50–100 litrów lub więcej.
3. Napełnij pojemnik liśćmi i wodą: Umieść zebrane liście w pojemniku – luźno, nie ubijaj ich zbyt mocno. Następnie zalej liście wodą tak, aby wszystkie były zanurzone. Najlepsza jest deszczówka lub woda odstana (bez chloru), ale w razie potrzeby może być też zwykła woda z kranu. Zachowaj proporcje mniej więcej 1 część masy liści na 5–10 części wody. Przykładowo na 1 kg świeżych liści daj ok. 10 litrów wody. Nie musisz być bardzo precyzyjny – ważne, by liście były dobrze pokryte wodą. Pamiętaj, by zostawić nieco wolnej przestrzeni do krawędzi pojemnika, bo w czasie fermentacji zawartość może lekko „kipieć”.
4. Zabezpiecz i odstaw do fermentacji: Przykryj pojemnik, ale nie szczelnie. Możesz położyć na wierzchu pokrywę, deskę lub grubą tkaninę – tak, by do środka nie wpadały owady i deszcz, ale żeby gazy fermentacyjne mogły uchodzić. Pojemnik odstaw w ciepłe miejsce na zewnątrz, najlepiej nieco na uboczu ogrodu (ze względu na zapach). Uwaga: gnojówka roślinna ma intensywny, nieprzyjemny zapach podczas fermentacji – to normalne. Im cieplej, tym proces przebiegnie szybciej.
5. Fermentacja: Pozostaw liście w wodzie na około 1–3 tygodnie. Czas fermentacji zależy od temperatury powietrza: w upalne lato gnojówka może być gotowa już w 7–10 dni, a w chłodniejszej aurze potrwa to do 2–3 tygodni. Codziennie lub co parę dni zamieszaj zawartość kijem – napowietrzenie pomaga równomiernemu rozkładowi. Początkowo zobaczysz pianę i bąbelki (to znak, że fermentacja działa). Gnojówka jest gotowa, gdy przestaje się pienić i ma ciemny kolor, a liście prawie całkowicie się rozpadły.
6. Zakończenie i przechowywanie: Gdy fermentacja ustanie, otrzymasz mocno wonny, brunatno-zielony płyn – esencję nawozową. Odcedź gnojówkę przez sito lub siatkę, aby oddzielić resztki liści (nie jest to obowiązkowe, ale ułatwi podlewanie, zwłaszcza jeśli używasz konewki z sitkiem). Pozostałości liści możesz dodać do kompostu lub zakopać w ziemi – to także wartościowa materia organiczna. Gotową gnojówkę przelej do kanistrów lub butelek, przechowuj w zacienionym miejscu. Można ją trzymać przez kilka tygodni, a nawet miesięcy, choć z czasem może tracić nieco azotu (ulotnienie części związków). Najlepiej zużyć ją na bieżąco w sezonie.
7. Rozcieńczanie przed użyciem: Pamiętaj, że czysta gnojówka jest zbyt mocna, by stosować ją bezpośrednio! Przed podlewaniem zawsze rozcieńczaj ją wodą (o szczegółach stosowania piszemy w kolejnym punkcie). Nierozcieńczona esencja mogłaby uszkodzić korzenie roślin lub je “przenawozić”. Dlatego bezpośrednio przed nawożeniem przygotuj odpowiednią mieszankę wody i gnojówki.

Jak stosować nawóz z liści buraków w ogrodzie?

Przygotowałeś już swój nawóz – teraz czas wykorzystać go do dokarmiania roślin. Gnojówka z liści buraków sprawdzi się przy wielu uprawach, ale trzeba stosować ją umiejętnie. Oto najważniejsze zasady i wskazówki dotyczące używania tego naturalnego nawozu:

• Rozcieńczanie: Zawsze rozcieńczaj gnojówkę przed podaniem roślinom. Standardowa proporcja to 1 część gnojówki na 10 części wody (1:10). Możesz przyjąć np. 1 litr gnojówki na 10 litrów wody w konewce. Dla młodych, wrażliwszych roślin można jeszcze słabiej (np. 1:15), aby nie ryzykować uszkodzeń. Nigdy nie podlewaj czystą, nierozcieńczoną gnojówką, bo stężenie związków azotu i soli jest za wysokie.
• Sposób podlewania: Najlepiej podlewaj gnojówką glebę wokół roślin, a nie bezpośrednio po liściach. Dzięki temu składniki wsiąkną do strefy korzeniowej, a unikniesz ewentualnego poparzenia liści czy zabrudzenia części jadalnych (np. sałaty). Dodatkowo intensywny zapach będzie mniej wyczuwalny, gdy nie opryskasz nim całej rośliny. Jeśli bardzo chcesz zastosować nawóz dolistnie (na liście), rozcieńcz go silniej (nawet 1:20) i rób to wyłącznie wieczorem lub w pochmurny dzień, by nie popalić liści.
• Częstotliwość stosowania: Gnojówka z liści buraków to dość silny nawóz azotowo-potasowy, dlatego stosuj ją z umiarem. W okresie intensywnego wzrostu roślin (wiosna i pierwsza połowa lata) można podlewać nią uprawy mniej więcej co 10–14 dni. Rośliny bardzo żarłoczne (np. kapusta, dynia, cukinia) mogą być zasilane nawet raz na tydzień, pod warunkiem stosowania słabszego roztworu. Z kolei gatunki o mniejszych wymaganiach lub uprawiane w późniejszym okresie sezonu lepiej podlewać rzadziej, np. raz na 3–4 tygodnie. Uwaga: pod koniec lata zaprzestań nawożenia azotowego warzyw korzeniowych i owocujących (najpóźniej na 2-3 tygodnie przed zbiorem), by nie kumulowały azotanów i aby ich plon dobrze się przechowywał.
• Jakie rośliny podlewać: Nawóz z liści buraków ma szerokie zastosowanie, bo zawiera różnorodne składniki odżywcze. Najbardziej skorzystają z niego rośliny potrzebujące dużo azotu i potasu. Doskonałym pomysłem jest podlewanie gnojówką z buraków takich upraw jak:
  • Warzywa kapustne – kapusta, kalafior, brokuły, jarmuż, brukselka (liście buraka dodadzą im azotu na bujny wzrost oraz potasu, co wzmocni plony).
  • Dynioowate i psiankowate – dynie, cukinie, ogórki, a także pomidory, papryki, bakłażany. Te rośliny lubią bogate nawożenie; gnojówka pomoże w początkowym wzroście i w okresie kwitnienia (pomidory i papryki warto jednak w fazie intensywnego owocowania bardziej skupić na nawozach potasowo-fosforowych, ale dodatek azotu z gnojówki we wczesnych fazach jest cenny).
  • Warzywa liściowe – sałata, szpinak, boćwina (burak liściowy), pietruszka naciowa itp. – reagują bardzo dobrze na dodatkowy azot, co przekłada się na bujne ulistnienie. Trzeba tylko pamiętać, by nie przenawozić bezpośrednio przed zbiorem, aby nie było nadmiaru azotanów w liściach.
  • Rośliny korzeniowe (ostrożnie!) – marchew, buraki ćwikłowe, rzodkiewka, cebula, ziemniaki – te rośliny również skorzystają z nawozu, zwłaszcza we wczesnej fazie wzrostu, ale nadmiar azotu w późniejszym okresie może powodować problemy. Np. u marchwi i rzodkiewki przenawożenie azotem często skutkuje rozgałęzianiem i pękaniem korzeni oraz gromadzeniem azotanów. Dlatego warzywa korzeniowe podlewaj gnojówką tylko kilka razy na początku uprawy, a potem zaprzestań, by pozwolić im spokojnie budować korzenie.
  • Krzewy owocowe i drzewa – porzeczki, maliny, agrest, borówki oraz drzewa ziarnkowe i pestkowe dobrze reagują na dokarmianie organiczne wiosną. Możesz podlać je rozcieńczoną gnojówką z buraków raz na początku sezonu wegetacyjnego, co dostarczy im azotu do startu i potasu poprawiającego kwitnienie i zawiązywanie owoców. Unikaj jednak nawożenia azotem tych roślin latem i jesienią, by nie pobudzać młodych przyrostów przed zimą.
  • Rośliny ozdobne i trawnik – rabaty kwiatowe, szczególnie jednoroczne kwiaty rabatowe (aksamitki, petunie, słoneczniki itd.), odwdzięczą się intensywniejszym wzrostem po podlewaniu takim nawozem. Trawnik także można zasilić rozcieńczoną gnojówką wiosną, co nada trawie soczystą zieleń (stosuj dawkę umiarkowaną, aby nie “spalić” trawnika azotem).
• Unikaj niektórych roślin: Mimo że nawóz z liści buraka jest naturalny, nie każda roślina go potrzebuje lub toleruje. Nie zaleca się częstego nawożenia roślin strączkowych (fasola, groch, bobik) takimi bogatymi w azot gnojówkami – te rośliny same wiążą azot z powietrza i nadmiar w glebie im nie służy (powoduje słabsze tworzenie nasion). Cebula, czosnek i por również wolą umiarkowane dawki azotu – zbyt obfite dokarmianie może obniżyć ich jakość i zdolność przechowalniczą. Rośliny zielarskie z ubogich stanowisk (typu lawenda, rozmaryn, tymianek) też nie wymagają takiego dokarmiania. Generalnie, kieruj się zasadą umiarkowania – lepiej dać mniej nawozu niż przedobrzyć.
• Dodatkowe korzyści: Stosowanie gnojówki z liści buraków nie tylko dostarcza roślinom bezpośrednio składników odżywczych, ale także wzbogaca glebę w materię organiczną i pożyteczne mikroorganizmy. Regularne podlewanie organicznymi wyciągami poprawia aktywność biologiczną gleby, co długofalowo przekłada się na zdrowsze, bardziej odporne uprawy. Dodatkowo wykorzystujesz odpad roślinny, wpisując się w ideę zero waste w ogrodzie – zamiast wyrzucać liście, zamykasz obieg materii w ekosystemie własnego ogródka.

Zalety i praktyczne uwagi przy stosowaniu liści buraków

Zalety stosowania nawozu z liści buraków:

• Wielość składników: W przeciwieństwie do jednoskładnikowych nawozów mineralnych, gnojówka z liści buraka dostarcza pełen zestaw makroelementów (N, P, K, Mg, Ca, Na) oraz mikroelementy. Dzięki temu działa jak naturalny nawóz wieloskładnikowy, zaspokajając różnorodne potrzeby pokarmowe roślin. Rośliny nawożone taką odżywką otrzymują zarówno „pokarm” na przyrost masy zielonej (azot), jak i na kwitnienie czy zawiązywanie plonów (fosfor, potas, wapń itd.).
• Ekonomia i ekologia: Wykorzystując liście buraków, oszczędzasz na sztucznych nawozach i jednocześnie działasz proekologicznie. To nawóz za darmo, w pełni naturalny i pozbawiony chemicznych dodatków. Redukujesz w ten sposób odpady ogrodnicze i wprowadzasz cenną materię organiczną z powrotem do gleby. Jak mówi stare powiedzenie, w przyrodzie nic nie powinno się marnować – liście, które normalnie trafiłyby na śmietnik, mogą przynieść realny pożytek Twoim uprawom.
• Poprawa gleby: Rozkładające się resztki liści buraka (czy to w kompoście, czy po aplikacji gnojówki) wzbogacają glebę w próchnicę. Gleba staje się bardziej żyzna, pulchna i lepiej zatrzymuje wodę. Ponadto substancje organiczne stymulują rozwój pożytecznych mikroorganizmów glebowych. Długotrwałe stosowanie takich naturalnych nawozów poprawia strukturę gleby i jej żyzność, co jest korzystne dla wszystkich upraw.
• Bezpieczeństwo dla roślin: Prawidłowo stosowana gnojówka z liści buraków jest bezpieczna dla roślin i środowiska. Ryzyko przenawożenia lub uszkodzenia roślin jest niewielkie, jeśli przestrzegasz zasad rozcieńczania i umiaru. W odróżnieniu od silnych nawozów mineralnych, organiczna gnojówka działa bardziej łagodnie (choć skutecznie) i stopniowo uwalnia składniki. Rośliny pobierają z niej to, czego potrzebują, a nadmiar składników w dużej mierze magazynowany jest w glebie w formach organicznych, skąd może być pobrany później.

Praktyczne uwagi i przeciwwskazania:

• Intensywny zapach: Przygotuj się na to, że gnojówka z liści buraków – jak większość gnojówek roślinnych – wydziela silny, nieprzyjemny zapach gnijącej materii. To normalny efekt fermentacji. Aby zminimalizować uciążliwość, ustaw pojemnik z dala od domu i miejsc wypoczynku. Możesz też dodać do fermentującej mieszanki naturalne preparaty ograniczające odór: sprawdza się np. garść mączki bazaltowej (skaleń) wsypana na początku fermentacji lub specjalne efektywne mikroorganizmy (EM) dostępne w sprzedaży – pomagają one zredukować nieco przykre gazy. Mimo to pewien zapach zawsze będzie obecny. Dobrą praktyką jest również przykrycie pojemnika szczelnie tuż po zakończeniu fermentacji lub przelanie gnojówki do zamykanych kanistrów, jeśli planujesz ją przechować – to ograniczy emisję zapachu.
• Unikaj przedawkowania: Naturalny nawóz też można przedawkować. Jeżeli będziesz zbyt często lub zbyt mocno podlewać rośliny gnojówką, możesz doprowadzić do przenawożenia objawiającego się np. gwałtownym wzrostem łodyg i liści kosztem kwitnienia czy owocowania, a nawet do chloroz i oparzeń (nadmiar soli w glebie). Dlatego stosuj z umiarem i obserwuj rośliny. Jeżeli zauważysz, że np. liście zaczynają żółknąć od nadmiaru azotu lub rośliny rosną zbyt bujnie i słabo wiążą plon – zrób przerwę w nawożeniu. Zawsze lepiej dać odrobinę mniej nawozu niż zbyt dużo.
• Zawartość sodu: Liście buraka wyróżniają się dość wysoką zawartością sodu (Na) w porównaniu z innymi roślinami. W umiarkowanych ilościach sód nie jest szkodliwy, a wręcz bywa przez rośliny wykorzystywany (np. burak cukrowy sam go lubi). Jednak nie wylewaj ogromnych dawek gnojówki ciągle na to samo miejsce, zwłaszcza jeśli masz ciężką, słabo przepuszczalną glebę – nadmiar sodu mógłby z czasem prowadzić do zasolenia podłoża. Przy normalnym, rozsądnym stosowaniu w rozcieńczeniu 1:10 nie musisz się tym martwić.
• Liście buraków cukrowych a ćwikłowych: Możesz wykorzystywać liście wszystkich odmian buraka – nie tylko cukrowego. Jeżeli mieszkasz w rejonie uprawy buraków cukrowych, być może uda Ci się pozyskać od rolnika świeże liście po zbiorach (często są dostępne za darmo lub symboliczną opłatą). To prawdziwa gratka, bo ilość materiału jest duża. Natomiast w przydomowym ogródku zapewne dysponujesz głównie liśćmi buraków ćwikłowych (czerwonych). One również świetnie nadają się na nawóz – mają podobne właściwości, choć zwykle mamy ich mniej. Warto je zebrać i przerobić np. w mniejszym wiaderku. Liście buraka liściowego (boćwiny) czy buraka pastewnego również można fermentować w ten sam sposób.
• Choroby i szkodniki: Jeśli liście buraków były porażone chorobami grzybowymi (np. chwościkiem buraka) lub szkodnikami, fermentacja w gnojówce zwykle niszczy większość patogenów – proces rozkładu i obecność bakterii beztlenowych tworzą środowisko niekorzystne dla przetrwania grzybni i jaj szkodników. Jednak dla pewności unikaj opryskiwania tą gnojówką bezpośrednio na liście warzyw, szczególnie jeśli należą do rodziny burakowatych. Podlewając glebę, ryzyko przeniesienia chorób jest minimalne. Pamiętaj też o zmianowaniu (szczególnie w uprawie buraków cukrowych w polu) – nawet jeśli liście posłużyły za nawóz, nie sadź buraków na to samo miejsce w kolejnym roku, by przerwać cykl rozwojowy patogenów glebowych.

Podsumowując, liście buraków to niezwykle wartościowy surowiec na naturalny nawóz. Zamiast traktować je jako odpad, warto je wykorzystać – czy to w formie kompostu, czy szybkodziałającej gnojówki. Dzięki temu zaoszczędzisz na nawozach, poprawisz żyzność gleby i zadbasz o bujny wzrost swoich roślin. Wszystko to w zgodzie z naturą i zasadą, że w ogrodzie nic nie powinno się zmarnować. Naukowe dane potwierdzają skuteczność takiego nawozu, a praktyka ogrodnicza pokazuje, że rośliny odwdzięczają się znakomitymi plonami. Spróbuj samodzielnie przygotować nawóz z liści buraków – Twój ogród Ci za to podziękuje!

Warto przygotować również inne naturalne gnojówki:

Gnojówka z nawłoci: naturalny oprysk i nawóz, który pokochasz! Ogrodnicy zdradzają swój sekret

Nawóz ze skórek banana – jak go zrobić i do czego używać?

Gnojówka z mniszka lekarskiego: Jak zrobić i na co stosować?

Gnojówka z żywokostu – jak zrobić i stosować w ogrodzie?

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy z liści buraka można zrobić naturalny nawóz (gnojówkę)?
Tak, z liści buraka można przygotować naturalny nawóz w formie gnojówki. Liście buraków (zarówno cukrowych, pastewnych, jak i czerwonych ćwikłowych) są bogate w azot, potas i inne składniki odżywcze. Poprzez fermentację tych liści w wodzie otrzymujemy płynny nawóz organiczny, którym można zasilać wiele roślin w ogrodzie. To prosty sposób, by wykorzystać odpad z warzyw jako darmową odżywkę dla gleby.

Jak zrobić gnojówkę z liści buraków?
Przygotowanie gnojówki z liści buraka jest łatwe. Wystarczy świeże liście umieścić w dużym wiadrze lub beczce, zalać je wodą (najlepiej w proporcji około 1 część liści na 5–10 części wody) i zostawić do fermentacji na 1–3 tygodnie. Pojemnik należy przykryć (nie hermetycznie) i mieszać zawartość co parę dni. Po ustaniu fermentacji (gdy przestaną wydzielać się bąbelki, a płyn ściemnieje) gnojówka jest gotowa. Przed użyciem trzeba ją odcedzić i koniecznie rozcieńczyć wodą w stosunku około 1:10.

Ile czasu fermentować liście buraków na nawóz?
Czas fermentacji liści buraków zależy od temperatury otoczenia. W ciepłe, letnie dni proces przebiega szybko – gnojówka może być gotowa już po 7–10 dniach. W chłodniejsze dni fermentacja trwa dłużej, nawet do 2–3 tygodni. Gnojówka z liści buraka jest gotowa do użycia, gdy na powierzchni przestaje tworzyć się piana i bąbelki, a liście ulegną rozkładowi (rozpadają się). Warto mieszać płyn co kilka dni, co może nieco przyspieszyć fermentację.

Jakie składniki odżywcze zawierają liście buraków (jako nawóz)?
Liście buraków są bardzo zasobne w makroskładniki. Zawierają dużo azotu (N) – który odpowiada za bujny wzrost zielonej masy roślin, sporo potasu (K) – ważnego dla kwitnienia i owocowania, a także fosfor (P) – wspierający rozwój korzeni i kwiatów. Ponadto liście dostarczają wapń (Ca), magnez (Mg) oraz pewne ilości sodu (Na). W mniejszych stężeniach obecne są mikroelementy jak bor, mangan, miedź czy cynk. Dzięki temu gnojówka z liści buraka jest nawozem wieloskładnikowym, który kompleksowo odżywia rośliny.

Do jakich roślin stosować nawóz z liści buraków?
Nawóz z liści buraków można stosować do wielu roślin ogrodowych, zwłaszcza tych o dużym zapotrzebowaniu na azot i potas. Świetnie nadaje się do warzyw kapustnych (kapusta, kalafior, brokuł), dyniowatych i psiankowatych (dynie, cukinie, ogórki, pomidory, papryki), a także warzyw liściowych (sałata, szpinak, boćwina). Ostrożniej dawkować go należy przy warzywach korzeniowych (marchew, buraki czerwone, rzodkiewka) – można zasilać je w początkowej fazie wzrostu, ale nie tuż przed zbiorem, by nie kumulowały azotanów. Ponadto gnojówkę z liści buraka można użyć do zasilenia krzewów owocowych, drzew (na wiosnę) oraz roślin ozdobnych i trawnika w umiarkowanych ilościach.

Jak rozcieńczać i stosować gnojówkę z liści buraków?
Standardowo gnojówkę z liści buraka rozcieńcza się wodą w proporcji 1:10 (jedna część gnojówki na dziesięć części wody). Taki roztwór stosujemy do podlewania pod korzeń roślin – najlepiej omijając liście, aby nie ubrudzić i nie poparzyć roślin. Przykładowo, do konewki 10-litrowej wlewamy około 1 litr esencji gnojówki i dopełniamy wodą. Tak przygotowany nawóz podajemy roślinom co 1–2 tygodnie w okresie intensywnego wzrostu. Zawsze lepiej zacząć od słabszego stężenia i obserwować reakcję roślin, ewentualnie następnym razem zrobić nieco mocniejsze (ale nie silniejsze niż 1:5).

Jak często podlewać rośliny gnojówką z liści buraka?
Częstotliwość zasilania gnojówką zależy od rodzaju roślin i zasobności gleby. Ogólnie wystarczy podlewać co 10–14 dni w okresie intensywnego wzrostu (wiosna, początek lata). Bardzo „głodne” rośliny, jak kapusty czy dynie, można dokarmiać nawet co tydzień, podając jednak mocno rozcieńczony roztwór. Z kolei rośliny o mniejszych potrzebach nawozowych lub będące w późniejszej fazie uprawy lepiej podlewać rzadziej (np. raz w miesiącu). Ważne jest, by zaprzestać nawożenia roślin jadalnych na około 2–3 tygodnie przed zbiorem plonu – szczególnie warzyw korzeniowych i liściowych – aby nadmiar azotanów zdążył się z nich zredukować.

Czy gnojówka z liści buraków ma nieprzyjemny zapach?
Niestety tak – gnojówka z liści buraków, podobnie jak większość fermentowanych gnojówek roślinnych, wydziela intensywny, nieprzyjemny zapach. Jest on często porównywany do zapachu obornika czy gnijącej kapusty. To naturalny efekt fermentacji beztlenowej. Zapach jest najsilniejszy podczas samego procesu fermentacji; po rozcieńczeniu gotowej gnojówki wodą staje się mniej wyczuwalny w ogrodzie. Aby zminimalizować uciążliwość, warto ustawić pojemnik z fermentującą gnojówką z dala od domu i okien oraz przykryć go podczas fermentacji. Można też wypróbować dodatek preparatów mikrobiologicznych lub mączki skalnej do nastawu, by częściowo zredukować odór, ale całkowicie się go nie wyeliminuje.

Czy są jakieś przeciwwskazania przy stosowaniu nawozu z liści buraków?
Przy rozsądnym stosowaniu nie ma wielu przeciwwskazań – należy jednak pamiętać o kilku zasadach. Nie należy stosować nierozcieńczonej gnojówki, bo jest zbyt mocna i mogłaby uszkodzić rośliny. Unikaj też nadmiernego i zbyt częstego podlewania tą odżywką, żeby nie przenawozić upraw (nadmiar azotu może szkodzić – rośliny stają się wtedy wiotkie, podatne na choroby, a plon może być gorszej jakości). Pewną ostrożność zachowaj przy roślinach, które nie lubią dużo azotu (np. fasola, groch, cebula, czosnek) – dawaj im tylko niewielkie ilości nawozu z liści buraka lub wcale, jeśli gleba i tak jest żyzna. Ponadto nie stosuj gnojówki z liści buraków tuż przed zbiorem warzyw jadalnych (zwłaszcza korzeniowych i liściowych), aby nie zwiększać zawartości azotanów w plonach. Generalnie przestrzeganie dawkowania i terminów sprawia, że nawóz z liści buraka jest bezpieczny i korzystny.

Czy liście buraka cukrowego i ćwikłowego nadają się tak samo na nawóz?
Tak, liście buraków cukrowych, pastewnych oraz ćwikłowych (czerwonych) nadają się do wykorzystania nawozowego praktycznie tak samo. Różnice między nimi polegają głównie na skali – buraki cukrowe i pastewne uprawiane na polach dają olbrzymią masę liści (liczoną w dziesiątkach ton z hektara), więc stanowią potężne źródło materii organicznej i składników. Buraki ćwikłowe z ogródka mają mniejsze liście i w sumie jest ich mniej, ale jakościowo również są bogate w azot, potas i inne elementy. Jeśli masz dostęp do liści buraka cukrowego (np. od rolnika po zbiorze), śmiało możesz je użyć na gnojówkę lub kompost – będą nawet bogatsze w niektóre składniki (zwłaszcza w sód i potas) niż liście buraka ćwikłowego. Jednak liście z buraczków ćwikłowych też warto wykorzystać – zamiast wyrzucać na śmietnik, dodaj je do kompostu albo przygotuj z nich nawóz płynny w mniejszej skali. W obu przypadkach zasada jest taka sama: nie marnujemy cennych liści, bo to naturalny nawóz.